Szwajcarski Fryouburg jest miastem, w którym znjaduje się wiele miejsc zwiazanych z Polakami. Wjeżdżając do miasta od strony Berna zachwyci nas widok malowniczo snującej się rzeki Saarine, ktorej brzegi łączy imponująca konstrukcja – wiadukt kolejowy w Grandfey zbudowany w latch 60-tych XIX wieku.Wynosi się on na wysokość 82 m i ciągnie na długości 334 m.  Zaliczany jest do grona największych osiągnięć inżynieryjnych w XIX-wiecznej Szwajcarii i jest jednym z symboli Frybourga. Jego konstruktorem był polski inżynier Leopold Stanisław Błotnicki (1817-1879). Nie jest to jedyny akcent polski w historii tego kantonalnego miasta – jest ich znacznie więcej, o czym będzie w kolejnych pocztówkach. Ta i inne polskie historie z Fryouburga znajdują zaś swoje udokumentowanie w zbiorach Archiwum Fundacji Helveto-Polonicum (AHP), gromadzącym od 1993 r. polskie dziedzictwo kulturowe w Szwajcarii. Sama AHP i jej założyciele.

Wiadukt we Fryburgu
(Archivum Helveto-Polonicum, sygn. AHP CP-GRFE_003)

Państwo Ludwika i Jacek Sygnarscy, wymaga odrębnego omówienia – wszystkie kolejne pocztówki miały swoją inspirację właśnie w zbiorach Fundacji. Większość losów bohaterów tych opowieści łączy wspólny los emigranta i wygnańca, którzy na szwajcarskiej ziemi znajdowali możliwość realizacji swoich talentów.
Inżynier Leopold Stanisław Błotnicki, postać wciąż słabo znana, pomimo znakomitej kariery, kształcił się w zakresie inżynierii lądowej i wojskowej, a także architektury w Berlinie, Wiedniu, Monachium, Londynie i Paryżu. Do Szwajcarii wyjechał ok. 1853 r., obejmując funkcję głównego architekta kantonu Genewy. Nowoczesna sieć komunikacyjna Genewy jest w dużej mierze dziełem urbanistyki Błotnickiego. Od 1856 do 1859 roku Błotnicki sprawował stanowisko kantonalnego architekta Frybourga, po czym przeniósł się do kantonu Berno, w związku z budową dużego kompleksu koszar w Thun. Wykonał również m.in. projekty stacji kolejowej dla Lucerny i Winterthur (1874) oraz projekt tunelu kolejowego pod Meiringen w Alpach Berneńskich.

Wiadukt we Fryburgu 1920 r.
(Archivum Helveto-Polonicum, sygn. AHP CP-GRFE_0020)

W XIX wieku konstrukcja wiaduktu była podziwiana również poza Szwajcarią, zarówno ze względów technicznych, jak i estetycznych. W związku z budową linii kolejowej Lozanna-Berno, w 1853 roku podjęto decyzję, na podstawie wstępnego raportu Aleksandra Stryjeńskiego, polskiego inżyniera osiadłego w Genewie, o przerzuceniu torów wysoko nad górską rzeką Sariną. Pomimo negatywnej opinii brytyjskich inżynierów, którzy uznali projekt za zbyt ryzykowny, po zatwierdzeniu projektu Leopolda Błotnickiego przez międzynarodową komisję, budowę  zrealizowała francuska firma Schneider &Co z Le Creusot w Burgundii. W latach 1925-1927 most został przebudowany na betonowy,  przy czym zachowano jako szkielet konstrukcję Błotnickiego. Pierwotna konstrukcja była żelazną kratownicą, zawieszoną 76 m nad poziomem wody i spoczywającą na sześciu ażurowych filarach - każdy z murowanym cokołem. Ojciec Józef Maria Bocheński, rektor Uniwersytetu we Frybourgu i kierownik Instytutu Europy Wschodniej tamże, nazwał wiadukt „przypadkowym arcydziełem sztuki”, które „powstało przez zabetonowanie metalowych konstrukcji mostu kolejowego i nikt nie myślał o efekcie estetycznym, ale stworzono rodzaj pięknego krużganka” (Wspomnienia, 1994). W 1987 roku przy wejściu na wiadukt, uważany za atrakcję turystyczną, ustawiono stalową rzeźbę słynnego amerykańskiego artysty Richarda Serry.
Wiadukt we Frybourgu pozostaje trwałym śladem polskiej obecności Polaków w Szwajcarii, a takie miejsca jak AHP pozwalają zachować pamięć o ich życiu i działalności, z której możemy być dumni.
c.d.n. Cz. 2. Pan Mehoffer u św. Mikołaja

Jolanta Leśniewska
AP Płock O.Kutno
Archivum Helveto-Polonicum