W 1894 r., za namową krakowskiego architekta Tadeusza Stryjeńskiego, nieznany artysta z Krakowa Józef  Mehoffer, wziął udział w międzynarodowym konkursie na cykl witraży do fryburskiej katedry św. Mikołaja. Prestiżowy konkurs ogłoszony z inicjatywy fryburskiego Bractwa Najświętszego Sakramentu, w którym wzięło udział 47 artystów z całej Europy, wygrał właśnie Mehoffer, deklasując konkurencję. Jego projekt Apostołowie, został oceniony najwyżej spośród wszystkich zgłoszonych. Zaintrygował sąd konkursowy swą siłą wyrazu, oryginalnością i niekonwencjonalną stylistyką. Joachim Berthier, członek jury, profesor teologii i filozofii, związany z Uniwersytetem we Fryburgu wspominał: „jasnym bowiem było (…) już na pierwszy rzut oka, że mieliśmy przed sobą tylko jedno dzieło naprawdę genialne: to Mehoffera”. Komisja konkursowa, obok walorów czysto artystycznych, podkreśliła w swej decyzji obecność w projekcie szeregu motywów polskich.

Fot. 1. Witraż Matka Boska Zwycięska projektu
J. Mehoffera w Katedrze św. Mikołaja we Fryburgu

Pierwsze dwa witraże, Apostołowie i Matka Boska Zwycięska, nawiązują wyraźne do historycznego malarstwa Jana Matejki. W późniejszych widoczne są już elementy secesji, a w końcu i oznaki własnego, charakterystycznego stylu witrażowego artysty. Pracy nad stworzeniem projektów witraży korpusu i prezbiterium monumentalnej, gotyckiej, wzniesionej pomiędzy XIII i XVIII wiekiem świątyni fryburskiej, artysta poświęcił czterdzieści jeden lat - do naw bocznych w latach 1895–1918 oraz w okna prezbiterium w latach 1919–1936. Stały się one dziełem jego życia. Wykonawcą dzieła  była fryburska firma witrażownicza Vinzenza Kirscha i Karla Flecknera. W latach 1896-1919, w dwudzielnych, siedmiometrowych oknach witrażowych ośmiu kaplic naw bocznych kościoła św. Mikołaja, osadzono kolejno następujące witraże według projektów Mehoffera: Apostołowie, Matka Boska Zwycięska, Męczennicy, Najświętszy Sakrament, Pokłon Trzech Króli, Święci, Diakoni i biskupi, Bł. Mikołaj z Flüe. Witraz  Pokłon uznawany jest za kwintesencję młodopolskiego stylu i ikonografii poprzez swoją barwność i dekoracyjność inspirowaną sztuką ludową. Wyobraża tradycyjne polskie jasełka – ludową, małopolską szopkę.W latach 1918-1936 powstały jeszcze trzy, 12-metrowe  witraże do prezbiterium: Historia cywilna Fryburga, Trójca Święta i Historia religijna Fryburga.  
W ten sposób sztuka Józefa Mefhoffera wpisała się na trwale w najbardziej reprezentatywnym miejscu Fryburga, w przepięknej katedrze św. Mikołaja. Projekty samych witraży w postaci kartonów  przechowywane były w Muzeum Sztuki i Historii Fryburga. W latach 2014 - 2019 i w 2023 zakupione zostały przez Muzeum Narodowe w Krakowie przy wsparciu Ministerstwa Kultury RP. Tym samym, zrealizowana została idea włączenia do kolekcji muzealnej całego zespołu kartonów do witraży fryburskich.
cdn.

Jolanta Leśniewska
AP Płock Oddział w Kutnie