W kolejnej odsłonie ciekawostek archiwalnych, prezentowanych raz w miesiącu przez Archiwum Zbiorów Sił Bezpieczeństwa (Archiv bezpečnostních složek) – odpowiednika polskiego Instytutu Pamięci Narodowej, udostępniono materiały dotyczące wydarzenia muzycznego, które symbolizowało przemiany polityczne, społeczne i kulturalne, jakie zachodziły w Czechosłowacji w drugiej połowie lat 80. XX w.
Dnia 15 września 1987 r., w ramach międzynarodowego marszu pokojowego na terenie teatru naturalnego w Pilźnie-Lochotín zorganizowano „Festiwal Pokoju”. Od połowy lat 80. XX w. tzw. festiwale pokoju były jedną z niewielu okazji (obok dożynek, wiejskich zabaw i powoli odradzających się klubów), gdzie po fali represji poprzednich lat, można było usłyszeć (i zobaczyć) muzyków rockowych.

W pierwszej połowie lat 70. muzyka rockowa i jej fani byli poddawani represjom ze strony reżimu komunistycznego, zwłaszcza X Zarządu SNB (Służby Kontrwywiadu Wewnętrznego – Správy kontrarozvědky pro boj s vnitřním nepřítelem). W ramach operacji Służby Bezpieczeństwa „Kapela”, rozpoczętej w 1976 r., ograniczono działalność wielu zespołów rockowych oraz imprez i koncertów z muzyką rockową i undergroundową. Tymczasem w Czechosłowacji pod koniec lat 70. rozpowszechnił się ruch punkowy, który cieszył się dużą popularnością na Zachodzie, na co Służba Bezpieczeństwa odpowiedziała w 1980 r. akcją represyjną o kryptonimie „Odpad”. Wraz z rozwojem punka i tzw. nowej fali nastąpiła kolejna fala represji i zakazów działalności wielu zespołów muzycznych, prześladowania fanów i zwolenników ruchu punkowego oraz zamknięcie wielu klubów muzycznych.
Jednak wraz ze wzrostem liczby zwolenników ruchu punkowego i innych „twardszych” gatunków rocka, sytuacja zaczęła wymykać się spod kontroli zarówno władz partyjnych, jak i społeczeństwa. Dlatego konieczne było znalezienie kompromisu. Jednym z najbardziej widocznych przykładów była organizacja tzw. Rockfestu, inicjatywy reżimowego Związku Młodzieży Socjalistycznej (Socialistického svazu mládeže – SSM), pragnącego zbliżenia do młodego pokolenia. Parada ta, której pierwsza edycja odbyła się w czerwcu 1986 r. w Pałacu Kultury w Pradze, umożliwiła również występy kilku zespołów alternatywnych i punkowych.
Inną okazją do zaprezentowania muzyki rockowej w ramach oficjalnej kultury były tzw. festiwale pokoju. Organizowano je do września 1987 r. Jeden z nich odbył się w Lochotínie, jako kontynuacja kilkudniowego międzynarodowego marszu pokoju im. Olofa Palmego. Do Lochotín zaproszono dwa zespoły z Republiki Federalnej Niemiec, między innymi punkrockowy zespół Die Toten Hosen i industrialny Einstürzende Neubauten, które przyciągnęły liczną rzeszę fanów nie tylko z Czechosłowacji, ale także z Niemiec (zarówno z Republiki Federalnej Niemiec, jak i Niemieckiej Republiki Demokratycznej). Władze zdecydowały, że pomiędzy występami oby tych grup, odbył się koncert Michala Davida i jego zespołu „Allegro”, czyli reprezentanta zupełnie innego gatunku muzycznego i posiadającego zupełnie inne grono fanów. Niezadowolona publiczność zaczęła rzucać w artystę kubkami i żwirem, a nawet gumową atrapą granatu. Doprowadziło to do interwencji funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa, którzy użyli pałek i innych środków przymusu. Pozostaje pytanie, czy była to celowa prowokacja ze strony rządzącego reżimu komunistycznego, mająca na celu „pokazanie nieprzystosowanej młodzieży siłę pałek policyjnych”, czy też zwykły błąd odpowiedzialnego za układ koncertu.
Z jednej strony nie odbyły się już tego rodzaju „święta pokoju”, ale z drugiej koncert w Lochotínie świadczył o pewnym rozluźnieniu klimatu społecznego, nie tylko gdy dotyczył zagranicznych gości muzycznych, ale także gdy porównamy akcję policji z niektórymi interwencjami na koncertach w poprzedniej dekadzie (na przykład brutalna interwencja sił bezpieczeństwa w Rudolfovie w 1974 r., która pociągnęła za sobą wiele działań represyjnych).
W związku z tymi wydarzeniami Archiwum zaprezentowało tzw. informacje codzienne Departamentu Analityczno-Informacyjnego i Planowania X Zarządu SNB, pochodzące z 16 września 1987 r. Ich treść pozwala na zapoznanie się z wydarzeniami oczyma aparatu bezpieczeństwa. Możemy również poznać szczegóły „odprowadzenia” obu niemieckich grup rockowych do granicy państwowej z Republiką Federalną Niemiec. Materiały archiwalne pochodzą ze Zbioru Kontrwywiadu ds. Walki z Wrogiem Wewnętrznym (X. Zarząd SNB) są w całości udostępniane zarejestrowanym badaczom za pośrednictwem aplikacji eBadatelna. Są to akta: Archiv bezpečnostních složek (ABS), fond Správa kontrarozvědky pro boj proti vnitřnímu nepříteli, X. správa (AKR 36), inv. j. 981.

Źródło:

Archiv bezpečnostních složek: Festival v Lochotíně očima X. správy SNB

oprac. Ivo Łaborewicz
AP Wrocław O. Jelenia Góra