Konstytucja 3 Maja, uchwalona w 1791 r. jako pierwsza w Europie i druga w świecie, jest najważniejszym osiągnięciem i dokumentem zwolenników reform państwa polskiego w końcu XVIII w. Nie jest jednak dokumentem jedynym, który pokazuje tę epokę. W Archiwum Głównym Akt Dawnych w Zbiorze Popielów przechowywana jest, na przykład, korespondencja Stanisława Augusta Poniatowskiego z Antonim Debolim z lat 1788-1793.
Antoni Deboli od 1781 r. był ministrem pełnomocnym przy dworze rosyjskim w Petersburgu. Jako zwolennik reformatorskiej działalności Sejmu Czteroletniego po dojściu do władzy zwolenników konfederacji targowickiej, jesienią 1792 r. dostał od władz rosyjskich nakaz opuszczenia Rosji. Deboli przez cały czas pobytu w Petersburgu obok oficjalnej korespondencji z władzami polskimi, którym podlegała służba dyplomatyczna, prowadził regularną korespondencję ze Stanisławem Augustem, którego dużym zaufaniem się cieszył.

Korespondencja między królem a Antonim Debolim jest cennym źródłem dla poznania epoki. W listach władcy znajdujemy oficjalne, jak i zakulisowe informacje o sytuacji Rzeczypospolitej, działalności sejmu, ubarwione ciekawostkami i anegdotami. W depeszach Debolego te sprawy przedstawione są z perspektywy dworu rosyjskiego. W latach 1791-1792 dużo miejsca zajmują informacje o malkontentach polskich przybywających do Jass i do Petersburga w poszukiwaniu pomocy rosyjskiej.
W okresie Sejmu Czteroletniego (1788-1792) wymiana korespondencji między Stanisławem Augustem a Antonim Debolim odbywała się dwa razy w tygodniu. Listy były szyfrowane w całości lub w najważniejszych częściach. W AGAD przechowywane są bruliony listów Stanisława Augusta (dyktowane sekretarzom, tylko nieliczne listy lub ich fragmenty pisane są ręka władcy) oraz szyfrowane depesze Debolego wraz z tekstami deszyfrowanymi w kancelarii królewskiej. Poniżej podajemy, w kolejności chronologicznej, jednostki, w których znajduje się opracowana korespondencja.
Listy Stanisława Augusta do Antoniego Debolego:
1788 – Zbiór Popielów 417 (k. 396-688v)
1789 – Zbiór Popielów 414
1790 – Zbiór Popielów 420 (s. 705-1132)
1791-1793 –  Zbiór Popielów ZP 413 
Listy Antoniego Debolego do Stanisława Augusta:
1788, (1789-1791) – Zbiór Popielów 417 (k. 1-386), Zbiór Popielów 428 (szyfr)
1789 – Zbiór Popielów 419, Zbiór Popielów 17 (szyfr)
1790 – Zbiór Popielów 420 (s. 1-703), Zbiór Popielów 4 (szyfr)
1791 – Zbiór Popielów 421, Zbiór Popielów 5 (szyfr)
1792-1793 – Zbiór Popielów 415, Zbiór Popielów 416 (szyfr)
Każdy list w jednostce archiwalnej opracowano oddzielnie. Przy każdym znajdują się następujące informacje: autor i adresat, data i miejsce wysłania, karty (lub strony), na których się znajdują oraz linki do skanów.

AGAD Zbiór Popielów
Korespondencja Stanisława Augusta z Antonim Augustynem Debolim

tekst

Urszula Kacperczyk
ADAD