Z końcem 2023 roku nakładem Archiwum Narodowego w Pradze (Národní archiv v Praze) ukazała się ciekawa publikacja, która z pewnością zainteresuje wszystkich konserwatorów papieru, zatrudnionych nie tylko w archiwach, ale w ogóle trudniących się pielęgnowaniem dokumentów i publikacji papierowych. Dziełem tym jest „Atlas włókien papieru”.
Jak wiadomo papier jest celulozowy jest wytwarzany z drobnych, wydłużonych komórek roślinnych, najczęściej drzewnych, zwanych w terminologii papierniczej włóknami celulozowymi. W roślinie komórki te są zróżnicowane, tworząc zwartą tkankę. Aby drewno przerobić na papier trzeba je najpierw rozdrobnić na pojedyncze włókna. Z otrzymanej masy włóknistej formuje się następnie wstęgę papieru, wykorzystując naturalną zdolności włókien roślinnych do wiązania się ze sobą.

Książka autorstwa Hany Paulusovej, pt. „Atlas vláknin papíru” (Atlas włókien papieru), licząca 216 stron, stanowi unikatowe podsumowaniem jej wieloletnich badań i doświadczeń w dziedzinie konserwacji papieru. Zawiera przegląd bardziej i mniej powszechnych włókien, które można spotkać podczas pracy z papierem w naszych szerokościach geograficznych. Wszystkie omawiane włókna posiadają bogatą dokumentację fotograficzną, jak również szczegółowy opis przeprowadzonych analiz, zawierający uwagi dotyczące niektórych pułapek i ograniczeń związanych z identyfikacją włókien znajdujących się w dawnych kartach papieru.
Znajomość składu włókien papieru może być ważną dodatkową informacją dla konserwatorów, historyków, archiwistów, producentów papieru i pracowników innych dziedzin. Ułatwia ono głębszą ocenę aktualnego stanu papieru i pozwala przewidzieć jego dalsze starzenie się i procesy degradacji. Może stanowić wskazówkę w znalezieniu odpowiedniej metody konserwacji, w tym w doborze materiału do ewentualnego uzupełnienia brakujących elementów danego obiektu. W ramach analizy mikroskopowej, oprócz określenia rodzaju zastosowanych włókien, często można uzyskać inne ciekawe informacje, np. związane ze sposobem ich obróbki, czy uszkodzeniami. Znajomość tych danych może w niektórych przypadkach stać się dodatkowym i bardzo użytecznym narzędziem do określenia czasu produkcji danego papieru.
Autorka opracowania, czyli Hana Paulusová ukończyła w 1978 r. chemię analityczną i fizykalną na Wyższej Szkole Chemiczno-Technicznej (Vysoká škola chemicko-technologická – dziś jeden z wydziałów Uniwersytetu) w Pardubicach. Następnie w latach 1978-1982 zatrudniona była jako pracownik naukowo-badawczy w Chemicznym Laboratorium Badawczym Centralnego Archiwum Państwowego w Pradze. W latach 1989-1993 zatrudniła się w Zakładzie Konserwacji Biblioteki Narodowej w Pradze, po czym ponownie podjęła pracę w Centralnym Archiwum Państwowym w Pradze, przekształconym niedługo potem w Archiwum Narodowe, gdzie pełniła funkcję kierownika Chemicznego Laboratorium Badawczego, a po reorganizacji jest pracownikiem naukowo-badawczym Oddziału 10 Dbałości o Stan Fizyczny Archiwaliów, w którym zajmuje się przede wszystkim badaniami w dziedzinie konserwacji papieru, a w tym jego odkwaszaniem. Ma na swoim koncie kilkanaście publikacji, z których niektóre były ogłoszone także w polskich periodykach (np.: M. Durović, H. Paulusová, J. Zelinger, Masowe odkwaszanie zbiorów archiwalnych i bibliotecznych, „Notes Konserwatorski”, nr 5, 2001, s. 107-120).

Prezentowaną książkę, na razie jedynie w wersji papierowej, w cenie 420,00 KCS można nabyć za pośrednictwem strony Archiwum Narodowego lub Księgarni Karolinum

Więcej:

Atlas vláknin papíru

oprac. Ivo Łaborewicz

AP Wrocław O.Jelenia Góra