Dziesięć lat temu, 20 marca 2015, po długich przygotowaniach i dużym zaangażowaniu środowiska archiwistów kościelnych nastąpił sieciowy debiut portalu ARCHION, którego głównym założeniem było  udostępnienie  akt kościelnych z różnych archiwów niemieckich, w celu łatwiejszego dostępu do źródeł historycznych, w szczególności do badań genealogicznych i rodzinnych. Dekadę później, ARCHION stał się integralną częścią badań genealogicznych. Dzięki ponad 30 milionom zdigitalizowanych stron ksiąg kościelnych,  platforma stała się jednym z najważniejszych źródeł dla badaczy i genealogów. Ludzie na całym świecie korzystają z zasobów cyfrowych portalu do badania historii swoich rodzin i odkrywania przodków. Portal został założony w Stuttgarcie w maju 2013 roku przez Stowarzyszenie Kościoła Ewangelickiego w Niemczech (Evangelische Kirche in Deutschland) i jedenaście kościołów krajowych z Anhalt, Badenii, Bawarii, Berlina-Brandenburgii-Górnych Łużyc, Hanoweru, Hesji i Nassau, Kurhessen-Waldeck, Palatynatu i Westfalii Württembergii. 

Początki projektu sięgają przełomu lat 2005/2006 i są ściśle związane z pracami Stowarzyszenia Archiwów Kościelnych. W okresie próbnym, od września 2014 roku testowano portal z udziałem ponad 4 000 użytkowników. Była to wersja beta portalu, co oznaczało mniej więcej, że miał on już pierwszych użytkowników testujących go, a w tym czasie wyłapywane były jeszcze  błędy związane z różnymi środowiskami i warunkami pracy programu.   Inauguracja portalu nastąpiła na 66 Dniach Genealogicznych w Kassel w marcu 2015 roku, kiedy odblokowano jego wersję testową do ogólnego użytku w Landeskirchenamt der Evangelischen Kirche von Kurhessen-Waldeck w Kassel.
Stare, niemieckie księgi kościelne sięgają XVI wieku i są unikalnym źródłem historycznym. Poza zapisami dotyczącymi danych o urodzeniach, zaślubinach i zgonach, pastorzy zapisywali w nich również informacje o dziejach wspólnot parafialnych. Znajdują się w nich zapiski o chorobach, epidemiach, panującej pogodzie i różnych wydarzeniach dnia codziennego. Ponadto w zapisach metrykalnych ujawnia się również to, co stanowiło dla ówczesnego społeczeństwa małe skandale czy sensacje- nieślubne dzieci, samobójstwa.  Na szczęście nie obowiązywały wówczas sztywne kanony sporządzania aktów i zamiast pól do wypełnienia, ich autorzy mogli pozwolić sobie na swobodne potraktowanie tematu i często wychodzili poza rolę urzędnika parafialnego. Tym bardziej wartość poznawcza tej dokumentacji wykracza poza sztywne ramy badań genealogicznych. W Niemczech księgi kościelne do  1876 są najważniejszymi źródłami genealogicznymi, gdyż od tego roku  rozpoczęły swoją działalność świeckie  urzędy stanu cywilnego. Portal, poza wyszukiwaniem materiałów źródłowych i tworzeniem drzewa genealogicznego, zawiera forum użytkowników stanowiące pole do wymiany wiedzy i danych pomiędzy badaczami. Przewidziano również pomoc w odczytaniu ręcznego pisma gotyckiego, z którego odczytaniem problem mają również współcześni badawcze o mniejszym doświadczeniu lub przygotowaniu-konkordancja alfabetów, próbki odczytanych i transkrybowanych tekstów. Na początku jego funkcjonowania na portalu do dyspozycji użytkowników było ponad 40 tys. zdigitalizowanych ksiąg kościoła ewangelickiego, co stanowiło ok. 4 mln. skanów. Dalsze prace nad digitalizacją kolejnych ksiąg trwają- docelowo obejmować będą ok. 200 tys ksiąg. Wyzwanie digitalizacji ksiąg podjął również kościół katolicki w Niemczech, jednak dotychczas nie zdecydował się na udostępnianie swoich zasobów online. Oczekiwania w stosunku do portalu były i są bardzo duże. Jest on błogosławieństwem dla genealogów, którzy uzyskują łatwy dostęp do dokumentów. Jest on również błogosławieństwem dla archiwistów, którzy już nie muszą oddawać w ręce badaczy drogocennych ksiąg. Niemiecka stacja radiowa WDR5, swój news poświęcony portalowi zatytułowała nawet jako małą rewolucję w poszukiwaniach genealogicznych, z czym trudno się nie zgodzić.
Przeprojektowana strona internetowa obejmuje intuicyjne wskazówki dla użytkownika i ulepszoną funkcję wyszukiwania, która umożliwia użytkownikom szybkie i precyzyjne określenie, czy potrzebne im akta kościelne są już dostępne w wersji cyfrowej. Ponadto nowo skonstruowane menu ułatwia dostęp do wszystkich uczestniczących archiwów, a optymalizacja pod kątem urządzeń mobilnych gwarantuje, że dostęp do portalu można uzyskać w dowolnym momencie, nawet będąc w drodze. Nowo wprowadzona funkcja do pobierania umożliwia także zapisywanie różnorodnych odkryć i znalezisk cyfrowych na własnym komputerze.
Jednak pomimo wszystkich innowacji ARCHION pozostaje wierny swoim korzeniom: sprawdzone źródła, czyli ponad 150 000 akt kościelnych z 25 niemieckich archiwów, są nadal dostępne pod jednym cyfrowym adresem. Jak zwykle społeczność może wymieniać się pomysłami i wspierać się nawzajem na forum ARCHION-u.

Źródło:

Archion

oprac. Jolanta Leśniewska
AP Płock O. Kutno