Druga wojna światowa zostawiła po sobie jeszcze wiele tajemnic i niezałatwionych spraw. Dzięki współpracy Federalnego Urzędu ds. Regulacji Stosunków Własnościowych (Bundesamt für zentrale Dienste und offene Vermögensfragen -BADV), Bundesarchiv (BA) i Niemieckiego Muzeum Historycznego (Deutschen Historischen Museum - DHM) powstała i jest dostępna online, potężna baza danych dotycząca zrabowanych przez nazistów dzieł sztuki w okresie od 1933 do 1945 roku na terenie Niemiec i terytoriów okupowanych. Zawiera ona około 170 tys. danych i ok. 300 tys. rysunków, rycin i fotografii obiektów określanych jako „Central Collecting Point (CCP) München”, czyli zbiór dzieł sztuki, które zostały zabezpieczone przez wojsko amerykańskie w 1945 roku, w budynku byłego NSDAP w Monachium. Podobna baza obejmująca inną kolekcję tzw. Sonderautrag Linz funkcjonuje od 2008 roku na stronach DHM. Właściciele zrabowanych dzieł sztuki, przechowywanych jako depozyt przez BADV w Berlinie, są nieznani. Przypuszcza się, że należały one przeważnie do zamożnych rodzin żydowskich. Naziści rabowali je w Niemczech już w latach 30-tych. Później - w krajach podbitych. Wszystkie miały trafić do tak zwanego "Muzeum Führera" planowanego w austriackim Linzu. Pod koniec wojny naziści ukryli je w kopalnianych sztolniach na terenie Austrii. Z początkiem lat 50-tych władze amerykańskie w Niemczech przekazały wszystkie skradzione przez nazistów dzieła sztuki powołanemu przez rząd Niemiec „Towarzystwu Powierniczemu”. Głównym celem założenia kolekcji było zinwentaryzowanie, rozpoznanie ostatnich właścicieli, a następnie restytucja zrabowanych dzieł. Dotyczyło to również obiektów, które trafiły na rynek sztuki. Zwrot obiektów rozpoczął się już jesienią 1945 i do dnia dzisiejszego do prawowitych właścicieli trafiły tysiące obiektów. Pozostałości zbioru w połowie lat 60 przejęły władze federalne, a od 2006 roku właśnie BADV.
Niezastąpionym źródłem do sporządzania danych o obiektach były materiały archiwalne zgromadzone m. in w Bundesarchiv. Były to głównie kartoteki zrabowanych obiektów i zachowana korespondencja handlarzy sztuki współpracujących z władzami nazistowskimi, a w szczególności opisy, szacunki wartości, rachunki, dowody dostaw oraz fotografie i odrysy dzieł sztuki. Wykorzystano również spuścizny aktowe dwóch znanych handlarzy sztuką: Karla Haberstocka i Juliusa Böhlera, a także dokumenty z Landesarchivs Berlin dotyczące aukcji i licytacji dzieł sztuki berlińskich domów akcyjnych. Dokumenty te były skanowane przez BA i przetwarzane elektronicznie. Dalej dane do poszczególnych obiektów były opracowywane przez DHM we współpracy z Zuse-Institut Berlin i upublicznione bezpłatnie na stronach muzeum.
W bazie danych CCP możliwe jest po raz pierwszy przeglądanie danych do pojedynczych dzieł sztuki wraz z ich obrazem oraz dostęp do kartoteki tych obiektów i innych dokumentów źródłowych. Ponadto za pomocą jednego kliknięcia mamy dostęp do archiwaliów, które w oryginale są rozproszone w Berlinie, Koblencji, czy Wiedniu.
Baza spełnia kilka ważnych funkcji: udostępnia pozostałość niezidentyfikowanej pod kątem właścicieli kolekcji, udostępnia materiały źródłowe do tych poszukiwań oraz stanowi realizacje zapisów Deklaracji Waszyngtońskiej z 1998 roku o dobrowolnym zwrocie dóbr kultury. Czas pokaże na ile udostępniona baza danych ułatwi powrót dzieł sztuki do prawowitych właścicieli, również w Polsce. A w tej wyjątkowej poczekalni oczekują obrazy Rubensa, Tintoretta czy samego Leonarda.

Na podstawie materiałów: Bundesarchiv, Bundesamt für zentrale Dienste und offene Vermögensfragen i Deutschen Historischen Museum.
Oprac. Jolanta Leśniewska
AP Kutno

   Dnia 8 czerwca w Norwegii otwarto nowe magzyny archiwalne Riksarkivet w Oslo. Specyficzną ich cechą jest fakt, że nowy blok magazynowy wybudowany został nie wzwyż a wgłąb. Obecnie liczy 2 pietra nad ziemia i 7 kondygnacji magazynowych pod powierzchnią ziemi wykutych w skale. Ostatnio oddano 4 bloki o powierzchni 4500m2, co zwiększyło powierzchnie magazynową archiwum państwowego w Oslo do 40 tys. mb półek.

Na oddanych kondygnacjach znajdują sie magazy, każdy o szerokosci 18 i długości 100m. Dodatkowo przygotowano także pomieszczenia do przechowywania dokumentacji cyfrowej. Dla zredukowania kosztów ogrzewania i wentylacji ściany są izolowane do wewnątrz na głąbokość 100mm stalową płytą oraz wełną mineralną i cementową bazą. Koszt całości wykonanej wg projektu Janne Grindheim zamknął sie w kwocie 188milionów koron.

Więcej w języku norweskim

oprac. Adam Baniecki
AP Lubań

Zakończyliśmy wszystkie działania techniczne związane z przeniesieniem serwisu i transferem domeny na nowy serwer. Jak zapewne zauważyliście Państwo, zmianie ulega również szata i oprogramowanie, w oparciu o które  obecnie działać będzie Archnet. Pozwoli nam to na znacznie sprawniejsze zarządzanie treścią i zapewnienie adekwatnej do czasów ergonomii korzystania z publikowanych tu materiałów.
 
W ciągu najbliższych dni na stronę powrócą wszystkie dane dostępne w starej wersji serwisu.

Jeszcze raz przepraszamy za uciążliwości.

Redakcja

  Podczas XIII Dni Archiwów Słowackich, które zorganizowane zostały między 26 a 28 maja 2009 r. w Bojnicach, obchodzono uroczyście 20 rocznicę powstania Stowarzyszenia Archiwistów Słowackich (SSA). W czasie wieczornego spotkania Prezes Stowarzyszenia dr Zuzana Kollárová wręczyła najbardziej zasłużonym działaczom tej organizacji pamiątkowe medale, a także przypomniała jej dzieje.