Propagandę, jako ważny element prowadzenia wojny, po raz pierwszy na wielką skalę zastosowano w czasie II Wojny Światowej. Ważnym narzędziem tej bezkrwawej kampanii był aparat fotograficzny i kamera filmowa, z natury swej rzeczy służące do dokumentowania rzeczywistości. W dniach 24-26 września tego roku w Berlinie odbędzie się sympozjum zatytułowane „Die Kamera als Waffe“ Propagandabilder des Zweiten Weltkrieges (Kamera jako broń. Filmy propagandowe II Wojny Światowej). To kolejne ważne wydarzenie w kalendarzu imprez w Niemczech upamiętniających wybuch II Wojny Światowej i napaści hitlerowskich Niemiec na Polskę, po wystawie fotografii w Bundesarchiv w Koblencji „Im Objektiv des Feindes. Die deutschen Bildberichterstatter im besetzten Warschau 1939-1945“ (Archnet z 26 sierpnia 2009) Organizatorem imprezy jest Deutsche Kinemathek Museum fur Film und Fernsehen we współpracy z Bundesarchiv i Stiftung Topographie des Terrors.

Jak zapowiadają organizatorzy, sympozjum poszukiwać będzie odpowiedzi na pytanie o warunki powstania i oddziaływanie propagandowych filmów wojennych, tworzonych przez tzw. Propagandakompanien Wehrmachtu (PK), a także ich medialnego życia po 1945 roku. Sympozjum składa się z kilku bloków tematycznych. Pierwszy z nich to „Ikonografia- wizerunek wroga, wizerunek obcego”. Tematyka wykładów dotyczyć będzie działalności PK na terenie okupowanej Polski i przedstawiania w kronikach filmowych Polaków i Żydów w Warszawie i Bydgoszczy. Poruszona zostanie również tematyka strategii propagandowej, w której posuwano się np. fotomontażu aby zdyskredytować przeciwnika. Wykład zilustrowany zostanie pokazem filmu z 1939 roku „Feldzug in Polen „
Drugi blok nazwany został „Produkcja filmowa – estetyka i sprawy techniczne”. Poruszone tu zostaną problemy natury estetycznej np. zastosowanie koloru w kronikach filmowych i oddziaływanie barwy na widza. Osobne wykłady poświecone zostaną drodze i przetwarzaniu materiału filmowego, od jego nakręcenia, aż do sali kinowej. W kolejnym bloku nazwanym „Reporterzy jako bojownicy i widzowie” postawione zostało pytanie o tożsamość twórców tych „dzieł”- żołnierze czy żurnaliści, czy posłuszeństwo rozkazom jako powinność żołnierza, czy przekazywanie prawdy jako powinność reportera?. Omówione zostaną również źródła archiwalne do dziejów Kompanii Propagandowych znajdujące się w Bundesarchiv. Inne, równie ciekawe wykłady w bloku określonym „Propaganda na eksport” dotyczyć będą realizacji kronik filmowych dla zagranicy, w których pokazywano „milsze” oblicze Niemców oraz dowody sympatii dla Wermachtu, w ilustrowanych materiałach „Signal”. Osobny blok seminaryjny poświęcony jest drugiemu życiu materiałów propagandowych, już po 1945 roku, i ich wykorzystaniu dla potrzeb dokumentalistyki telewizyjnej.
Ponadto od 25 sierpnia do 6 października w Deutsche Kinemathek odbywać się będą pokazy niemieckich filmów dokumentalnych związanych w wrześniem 1939 roku, a także pokazy polskich filmów fabularnych takich jak: „Lotna” A. Wajdy, „Hubal” B. Poręby, „Westerplatte” S. Różewicza i „Jutro idziemy do kina” M. Kwiecińskiego.
Oceniając te cenne i dobrze zachowane materiały archiwalne należy pamiętać o ich przeznaczeniu do prowadzenia tzw. wojny psychologicznej, co oznaczało osłabianie morale przeciwnika i podnoszenie poczucia wartości we własnym narodzie. Jak pokazuje historia, propaganda czasów powojennych była też bronią straszną i wywarła silny wpływ na społeczeństwo. W czasach pokoju propaganda straciła swoje groźne oblicze i występuje w formie, którą zwykliśmy ładnie określać jako Public relations.

Na podstawie materiałów Bundesarchiv i Deutsche Kinemathek
Oprac. Jolanta Leśniewska
AP Kutno

W dniu 23 października 2009r. na Uniwersytecie im Mikołaja Kopernika w Toruniu odbędzie się konferencja poświęcona wybitnemu polskiemu historykowi profesorowi Marianowi Gumowskiemu.

Profesor Marian Gumowski (1881-1974) należał do grona najlepszych polskich znawców numizmatyki, sfragistyki i heraldyki. Był autorem licznych publikacji ze wszystkich tych dziedzin, z których wiele pozostaje niezastąpionych po dziś dzień. Po zakończeniu ostatniej wojny Marian Gumowski został zatrudniony jako pracownik naukowy UMK. W Instytucie Historii UMK pracował do 1960 r., kiedy to przeszedł na emeryturę. Profesor zmarł w Toruniu 1 listopada 1974r. w wieku 93 lat. Konferencja ma na celu podsumowanie dorobku naukowego Profesora oraz zebranie informacji o jego spuściźnie naukowej, które po 1974r. uległa rozproszeniu

Program

oprac. Marcin Hlebionek

UMK Toruń

WŁOCHY: Historyczne Multimedialne Archiwum Morza Śródziemnego

W ostatnim dniu lipca 2009r. na zamku Manice w Syrakuzach we Włoszech nastapiła prezentacja Historycznego Multimedialnego Archiwum Morza Śródziemnego (L'Archivio storico multimediale del Mediterraneo). Prezentacja oficjalna Dyrektorowi Generalnemu Dóbr Archiwalnych Włoch, panu dr Skala będzie miała miejsce 24 września. Archiwum proponuje nowe spojrzenie i popularyzację wiedzy o historii regionu śródziemnomorskiego poprzez udostępnienie informacji o zasobach dokumentalnych i kartograficznych przechowywanych w archiwach Włoch i krajów śródziemnomorskich. Informacje zostały zorganizowane i zebrane w jednym multimedialnym archiwum.

Historyczne Multimedialne Archiwum Morza Śródziemnego

Obecnie na multimedialny zasób archiwum złożyły sie zbiory 14 archiwów państwowych włoskich oraz Biblioteche Riunite Civica e A.Ursino Recupero. Sam projekt realizowany jest przez kilka włoskich uniwersytetów oraz instytucje naukowe Niemiec i Wielkiej Brytanii.

Serwis zorganizowany jest w formie portalu składającego się z określonych bloków z naciskiem  na mechanizmy wyszukiwania informacji. Zastosowana metoda wielostronnego mechanizmu wyszukiwawczego pozwala na korzystanie z danych zarówno przez specjalistów mogących szukać bardzo sprecyzowanych informacji, jak i mozliwe jest wyszukiwanie kontekstowe poprze różne metody kwalifikacji kontekstowej informacji.

Odnajdowane obiekty dzięki odwołaniu sie do zestandaryzowanego międzynarodowego opisu archiwalnego łatwe są w korzystaniu. Mamy precyzyjnie okreslone dane bloku identyfikacji, twórcy, zawartości (krótkie, ale bardzo przemyślane regesty), źródeł komplementarnych, takż kontroli skąd wiadomo kiedy obiekt został opisany i przez kogo. Ostatnim elementem jest prezentacja multimedialna pozwalająca na pełne korzystanie z dokumentu.

Niezwykle interesujący mechanizm zastosowano do przeszukiwania zasobów kartograficznych. Poszukiwania prowadzimy od ogółu do szczegółu posługując sie kolejnymi uszczegółowieniami mapy oraz rozwijanymi listami z typografią geograficzną, aż dochodzimy do inetersujacego nas obiektu osadzonego w wybranej epoce. Projekt jest niezwykle nowatorski ponieważ faktycznie realizuje dostęp do zasobu poprzez internet. Projekt jest nowy stąd wiele obszarów jego zainteresowania nie jest jeszcze zagospodarowanych ale zaangażowanie wielu poważnych europejskich instytucji naukowych daje mu szanse na pełną realizację.

oprac. Adam Baniecki
AP Lubań

NIEMCY: Warszawa na celowniku fotoreporterów- wystawa fotografii z lat 1939-1945

Od 27 sierpnia w siedzibie głównej Bundesarchiv w Koblencji, będzie można oglądać wystawę upamiętniającą 70 rocznicę wybuchu II wojny światowej i napaści Niemiec hitlerowskich na Polskę. Wystawa nosi tytuł „Im Objektiv des Feindes. Die deutschen Bildberichterstatter im besetzten Warschau (1939-1945)“. (W obiektywie wrogów. Niemieccy fotoreporterzy w okupowanej Warszawie 1939-1945). Ekspozycja powstała w wyniku współpracy niemieckich i polskich instytucji: Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, Archiwum Fotograficznego Pruskiego Dziedzictwa Kulturowego w Berlinie (Stiftung Preußischer Kulturbesitze), Muzeum Kultur Europejskich w Berlinie (Museum Europäischer Kulturen) Domu Spotkań z Historią w Warszawie, Krąg Przyjaciół Domu Willy'ego Brandta w Berlinie (Freundeskreis Willy-Brandt-Haus), Bundesarchiv w Koblencji i Herder Institut w Marburgu.
Wystawa pokazuje stopniowe unicestwianie miasta od 1939 do 1945 roku, miasta które przed wybuchem wojny liczyło 1,3 miliona ludzi, i w którym w wyniku wojny życie straciło 700 tys. mieszkańców, w tym 350 tys. Żydów. Fotografie obejmują kolejno takie zagadnienia, jak: kampania wrześniowa, represje dokonywane na ludności polskiej, życie codzienne okupowanego miasta, eksterminację Żydów, Powstanie Warszawskie i ostateczne dzieło zniszczenia, dokonywane od października 1944 do stycznia 1945.
Autorami wystawy są Danuta Jackiewicz i Eugeniusz Cezary Król, którzy wybrali na nią 250 zdjęć, wykonanych przez niemieckich fotoreporterów na potrzeby propagandy niemieckiej, realizowanej przez Kompanie Propagandowe (Propaganda-Kompanien–PK) Wehrmachtu i Waffen-SS. Zdjęcia pochodzą ze zbiorów Bundesarchiv i Archiwum Fotograficznego Pruskiego Dziedzictwa Kulturowego w Berlinie. Wielkość zasobu obejmująca działalność PK szacowana jest na 1,1 mln. fotografii.
W znakomitej większości zdjęcia te będą pokazywane w Niemczech po raz pierwszy. Na wystawie można będzie odnaleźć -pomimo warstwy propagandowej pokazującej Polaków i Żydów jako niższą rasę- dokumentację ukazującą zniszczenia stolicy i życie codzienne jej mieszkańców. Do szczególnie ciekawych należy zaliczyć zdjęcia wykonane przez Joe J. Heydeckera, który w chwilach wolnych od służby fotografował życie w gettcie. Po upadku Powstania Warszawskiego wykonał zaś serię unikalnych zdjęć centrum miasta tuż przed całkowitym jego wyburzeniem. Wiele zdjęć jest jednak zmanipulowanych. Świadczą one o zamiarze przedstawienia polskiej i żydowskiej ludności w niekorzystnym świetle. Propaganda w nazistowskich Niemczech była przecież tak samo ważna, jak czołgi i armaty.
Przekaz wizualny wzbogacony jest o komentarz historyczny autorów uzupełniony fragmentami dokumentów, np. dzienników Wilma Hosenfelda, Józefa Goebbelsa, wspomnieniami mieszkańców Warszawy, artykułami z okresu okupacji, oraz reprodukcjami plakatów i afiszów.
Wystawa pokazywana była po raz pierwszy w Domu Spotkań z Historia w Warszawie jesienią 2008 roku. 27 sierpnia w Koblencji, wystawę otworzy prof. Eugeniusz Cezary Król z Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.

Na podstawie materiałów Bundesarchiv i AUGIAS NET Das Nachrichtenportal Archivwesens

Opracowała Jolanta Leśniewska
AP Kutno