Kto chce, aby historia mówiła o nim dobrze, musi umieć jak najlepiej ją cenzurować. Próbują tego niemal wszyscy, ale prawdziwymi mistrzami są w tej konkurencji bez żadnej wątpliwości Brytyjczycy. Tak przynamniej twierdzi brytyjski dziennikarz i historyk Ian Cobain (ur. 1960). Twierdzi on, że Brytyjczycy nie tylko sami oszukiwali się odnośnie własnych dziejów, ale starali się narzucić swój idealny obraz, jako jedyny możliwy, wszystkim wokół. Dopiero w ostatnim czasie wychodzi na jaw ogromny rozmiar tego, jak rząd Jej Królewskiej Mości od lat nakazywał niszczenie lub kradzież i ukrywanie dokumentów dotyczących działalności administracji brytyjskiego imperium, ukazujących ją w faktycznym - i bardzo niepochlebnym - świetle. Książkę Cobaina pt. The History Thieves: Secrets, Lies and the Shaping of a Modern Nation (Złodzieje historii. Sekrety, kłamstwa a kształtowanie nowoczesnego narodu) recenzował brytyjski dziennik „The Guardian”.
Powojenne wycofanie się Brytyjczyków z pozycji globalnego imperium jest w świadomości społecznej zapisane, jako niemal włącznie łagodny, kulturalny i dżentelmeński proces. Parę głodówek Gandhiego, jedna przegrana bitwy o Suez i kilku afrykańskich protestów – w ten sposób w ciągu piętnastu lata imperium, nad którym nie zachodziło słońce, sprowadziło się do granic wysp brytyjskich. W zbiorach różnych archiwalnych materiałów filmowych tę dobroduszną chwałę i honorowe zachowanie dokumentują członkowie brytyjskiej rodziny królewskiej, stojący na trybunach honorowych pomiędzy tubylcami w byłych koloniach, i z uśmiechem świętujący dzień świeżo zdobytej przez nich niezależność. Książka Cobain idyllę tę narusza. Ujawnia, że nieco wcześniej, za każdą taką trybuną, wzbijały się w tropikalne niebo chmury dymu. Był to dym z setek ognisk, w których odchodzący Brytyjczycy palili akta, dokumentujące realną historię kończącej się właśnie ich administracji.
Początkowo czystka ta powadzona była dość beztrosko. Kiedy Brytyjczycy w 1974 r. wycofali się z Indii, jeden z kolonialnych urzędników zauważył, że miejscowa prasa, „przepełniona jest opisami Delhi, przesłoniętego chmurami dymu z palnych masowo brytyjskich dokumentów”. Dziesięć lat później, podczas ogłaszania deklaracji niepodległości przez władze Malezji, urzędnicy byli już bardziej dyskretni: wojsko brytyjskie przewoziło ciężarówkami pudła z dokumentami z malezyjskiej stolicy Kuala Lumpur do Singapuru, gdzie były one dyskretnie spalane w kotłach okrętów British Navy.

W dniach 15-16 grudnia 2016 r. w siedzibie Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych w Warszawie odbył się X Zjazd IFAR – funkcjonującego od 2004 r. Internetowego Forum Archiwalnego. Dokładny Program zjazdu, wraz z abstraktami wystąpień, dostępny jest na Forum. Obejmował on ponad 20 wystąpień, podzielonych na cztery sesje. Nie miały one, podobnie jak cały Zjazd, odrębnych tytułów. Tematyka była różnorodna, a wątki przeplatały się między sobą. W niniejszej relacji zwrócimy uwagę na niektóre aspekty referatów i prezentacji oraz na kwestie poruszane w dyskusji – bardzo ciekawej i ożywionej, jak to bywa na forum.

Twórca IFARu Rafał Magryś, Hanna Staszewska (MKiDN), Wojciech Woźniek (NDAP)

Obrady zjazdu otworzył Rafał Magryś, pomysłodawca i administrator forum, przypominając zebranym, że w roku bieżącym mija 14 lat od momentu jego utworzenia. Wspominając krótko miniony okres podziękował wszystkim autorom, którzy dzielą się swoimi przemyśleniami na forum, ponieważ chcą coś zmienić w środowisku archiwów i archiwistów. Następnie głos zabrał Wojciech Woźniak, Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych. Witając się z uczestnikami zjazdu, szczególnie ciepło zwrócił się do osób, które tworzyły IFAR — Hanny Staszewskiej, Rafała Magrysia oraz Nikodema Bończa Tomaszewskiego. Jako trzecia głos zabrała Hanna Staszewska, która odczytała list Magdaleny Gawin, podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego adresowany do uczestniczących w obradach zjazdowych. Po czym rozpoczęły się obrady.

Jako uzupełnienie do dwutomowego zbioru dokumentów „Ukraińskie organizacje nacjonalistyczne w okresie II wojny światowej”, na oficjalnej stronie internetowej archiwów państwowych Rosji, w dziale „Biblioteka Cyfrowa”, zamieszczono publikację pt. "Jak i o co walczymy z Polakami: antypolski program OUN w dokumentach archiwalnych”.
Tragedia Rzezi Wołyńskiej z lat 1943-1945 wciąż przyciąga uwagę nie tylko historyków, ale także opinii publicznej. Liczne monografie i publikacje dokumentów, które pojawiły się w ciągu ostatnich dekad, pozwalają na szczegółowe badania wydarzeń krwawej czystki etnicznej, której ofiarą padło – według różnych szacunków - od 60 do 200 tysięcy polskich mieszkańców Wołynia i Galicji, i opisanie procesu organizowanych przez nacjonalistów ukraińskich rzezi Polaków na poziomie lokalnym; na poznanie imion katów, ofiar, ale także Ukraińców ratujących Polaków. Nie ma wątpliwości, że prace nad wyjaśnieniem tragedii będą kontynuowane.

Uczczenie ważnych rocznic – 1050-lecia Chrztu Polski, 500-lecia reformacji i 420-lecia unii brzeskiej – było okazją do zorganizowania przez Archiwum Główne Akt Dawnych we współpracy z Kościołem Ewangelicko-Augsburskim w Rzeczypospolitej Polskiej dużej konferencji naukowej. Odbyła się ona w dniach 24-25 listopada 2016 r. Miejscem obrad była Chrześcijańska Akademia Teologiczna oraz Centrum Luterańskie.
Na program konferencji złożyły się: sesja plenarna i 11 sesji tematycznych. Pięć sesji poświęconych było Kościołowi katolickiemu, dwie – 420. rocznicy unii brzeskiej, tematami pojedynczych sesji były: Kościół prawosławny, 500 lat reformacji, Kościół i reformacja nad Bałtykiem oraz Archiwa. W trakcie tych sesji przedstawiono kilkadziesiąt referatów, których autorzy wywodzili się z uczelni i archiwów z Polski i zagranicy.
Ostatnia, najdłuższa sesja, Archiwa, obejmowała 9 referatów, których przedmiotem były różne źródła archiwalne i tkwiący w nich potencjał badawczy. Ks. prof. dr hab. Kazimierz Łatak (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie) przedstawił „Źródła do dziejów Kościoła w Polsce w zbiorach Archiwum Historycznego Zakonu Kanoników Regularnych Laterańskich w Rzymie”. Poprzedził to omówieniem dziejów i organizacji zakonu w Polsce oraz przebiegu porządkowania akt w rzymskim archiwum. Wskazał na różnorodność dokumentacji – począwszy od akt zakonników, przez protokoły kapituł, kroniki klasztorów, ikonografię, fotografie do rysunków i poezji autorów, którzy znajdowali schronienie w klasztorach. Dr Irena Wodzianowska (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II) przedstawiła „Ecclesiastica w Państwowym Archiwum Obwodu Wołyńskiego”. Szczegółowiej omówiła cztery zespoły archiwalne, zwracając uwagę na fakt, że ich zawartość jest w języku głównie polskim, tytuły j.a. sformułowane zostały po rosyjsku, a nazwy zespołów są w języku ukraińskim. Uprzedzała też badaczy, że materiały proweniencji kościelnej są mocno rozproszone w archiwach ukraińskich. W celu poznania dokumentów z diecezji łuckiej trzeba odwiedzić nie tylko archiwum w Łucku, ale i w Kijowie, Petersburgu, Żytomierzu i Tarnopolu.